நின்றதும்        அந்தப் பெட்டியிலிருந்து இறங்கி, என் பெட்டிக்குப் போய்விட்டேன்.

     கல்கத்தா     போய்ச் சேர்ந்தோம்.   வரவேற்புக் கழகத்தினர் அக்கிராசனரை மிகுந்த சிறப்புடன்,         அவருடைய முகாமுக்கு அழைத்துச் சொன்றனர். நான் எங்கே  போகவேண்டும் அன்று  ஒரு தொண்டரைக் கேட்டேன். என்னை  ரிப்பன் கல்லூரிக்கு அழைத்துச் சென்றார். அங்கே பல          பிரதிநிதிகள் தங்குவதற்கு ஏற்பாடு செய்திருந்தார்கள். அதிர்ஷ்டம்     எனக்கு உதவியது நான் இருந்த பகுதியிலேயே லோகமான்யரின்    ஜாகையும் இருந்தது. அவர் ஒரு நாள் பிந்தி வந்தார் என்று எனக்கு ஞாபகம்.

     லோகமான்யர் இருக்குமிடத்தில் வழக்கம்போல்   அவருடைய தர்பார் நடக்காமல் இருக்காது. படுக்கையில் அவர்  உட்கார்ந்திருந்த சமயத்தில், நான் அவரைப்   பார்த்தேன். அந்தக் காட்சி முழுவதும் இன்றும் என் நினைவில்       அப்படியே இருந்து வருகிறது. நான் ஓவியக்காரனாக இருந்தால், அக் காட்சியை அப்படியே சித்திரமாகத் தீட்டிவிடுவேன். அவரைப்      பார்த்துப் பேசக் கணக்கற்றவர்கள் வந்தனர். அவர்களில் ஒருவரை மாத்திரமே    இப்பொழுது எனக்கு நினைவிருக்கிறது.     ‘அமிர்த் பஜார்’ பத்திரிகையின் ஆசிரியரான காலஞ்சென்ற பாபு மோதிலால் கோஷே     அவர். அவர்களுடைய பலத்த சிரிப்பும்,    ஆளும்     இனத்தினரின்          தவறான செய்கைகளைப்பற்றி   அவர்கள் பேசிக்கொண்டிருந்ததும் என்றுமே மறந்துவிடக் கூடியன அல்ல.

     இந்த முகாமின் நிலைமையைக் குறித்துக் கொஞ்சம் விவரமாகத் தெரிவிக்க      விரும்புகிறேன்.   தொண்டர்கள் ஒருவரோடொருவர் சச்சரவிட்டுக்கொண்டிருந்தனர்.     அவர்களில் ஒருவரிடம் ஏதாவது செய்யுமாறு நீங்கள் கூறினால், அதை      அவர் இன்னொருவரிடம் சொல்லுவார். அப்படிச் சொல்லப்பட்டவர்,  மூன்றாமவரிடம் கூறுவார். இப்படிப் போய்க்கொண்டே இருக்கும்.    பிரதிநிதிகளைப் பொறுத்த வரையில், அவர்கள் திக்குத் திசை தெரியாமல் தவித்தனர்.

     தொண்டர்கள் சிலருடன்        சிநேகம் செய்துகொண்டேன். தென்னாப்பிரிக்காவைப்பற்றி அவர்களிடம்     சில  விஷயங்களைக் கூறினேன். அவர்கள் கொஞ்சம்வெட்கம் அடைந்தனர்.   சேவையின் ரகசியத்தை அவர்கள் அறியும்படி செய்ய முயன்றேன்.    அவர்கள் உணர்ந்ததாகவே தோன்றியது. ஆனால்,         தொண்டு என்பது கண்டபடியெல்லாம் உடனே முளைத்து  விடக்  கூடியதன்று. இதற்கு, முதலில் மனத்தில் விருப்பம் வேண்டும். பிறகு  அனுபவமும் தேவை. நல்லவர்களான,     கள்ளங் கபடமற்ற     அந்த இளைஞர்களைப் பொறுத்தவரையில்        விருப்பத்திற்குக் குறைவில்லை. ஆனால், அனுபவந்தான் அவர்களுக்கு இல்லை. காங்கிரஸ்,      ஆண்டுக்கு